Orchideeëntelers bundelen krachten voor fossielvrije opkweek

De opkweek van orchideeën is een teelt die gekenmerkt wordt door een lange teeltduur en een hoge warmtevraag. Hoe kan deze teelt slimmer, schoner en toekomstbestendig? In plaats van ieder apart op zoek te gaan naar antwoorden, bundelen meerdere orchideeënkwekers hun krachten en zetten ze in op innovatieve oplossingen. Samen met PlantLighting en Certhon onderzoeken zij hoe een volledig daglichtloze opkweek een doorbraak kan betekenen. En de resultaten zijn veelbelovend.

Samenwerking als sleutel
Het initiatief ontstond eind 2023, toen Ter Laak Orchios samen met Certhon in gesprek raakte over verdere verduurzamingsrichtingen binnen de phalaenopsisteelt. Uit verschillende brainstorms en technische berekeningen bleek dat een volledig daglichtloze opkweek de warmtevraag drastisch kan beperken ten opzichte van de huidige teelt in een glazen kas. De benodigde elektriciteit voor de belichting kan bovendien grotendeels lokaal worden opgewekt. De grote vraag bleef echter: is het mogelijk om een hoogwaardige orchidee te kweken zonder zonlicht?

Richard ter Laak benadrukt waarom samenwerking cruciaal is: “We hebben allemaal dezelfde uitdagingen, samen kom je verder. Je kunt zelf het wiel wel uitvinden, maar dat werkt niet. Door kennis te bundelen, maak je minder fouten en kom je sneller tot oplossingen die de hele sector vooruithelpen.”

Omdat de ambitie om schoner en energiezuiniger te telen sectorbreed leeft, diende de gewascoöperatie potorchidee een subsidieaanvraag in bij Kas als Energiebron om dit revolutionaire teeltconcept uitgebreid te onderzoeken. Het resultaat is een innovatieproject waarin samenwerking en kennisdeling centraal staan. Aan het project nemen, naast Ter Laak Orchios, meerdere vooraanstaande telers deel, waaronder Opti-flor, Levoplant, Anthura, Pikoplant en Floricultura. Zij vormen samen een begeleidingscommissie die elke twee weken de proeflocatie bezoekt om te adviseren en kennis te delen.

De noodzaak van een innovatiepartner
De praktijkproef vindt plaats in het Certhon Innovation Centre, in twee daglichtloze teeltcellen van elk 160 m². Hier worden orchideeën opgekweekt onder volledig gecontroleerde omstandigheden. Sandwichpanelen vervangen het traditionele glazen kasdek en houden de warmte binnen. Op het dak wekken zonnepanelen energie op voor de LED-belichting. Een luchtbehandelingskast met warmte-terugwinning zorgt voor efficiënte ontvochtiging, terwijl luchtcirculatie via slurven de verdamping nauwkeurig stuurt.

“De opkweekfase van orchidee is bij uitstek geschikt voor een daglichtloze klimaatkamer,” zegt Jaap Weerheim, Technisch Specialist bij Certhon. “De teelt vraagt veel warmte en relatief weinig licht. In een gesloten cel kun je die balans veel nauwkeuriger regelen dan in een kas, waar je continu installaties moet bijsturen.” Alle processen worden gemeten, geanalyseerd en aangestuurd door het vernieuwde Certhon Control System, dat de groeiomstandigheden continu optimaliseert. Bij de inrichting van de testcel is nadrukkelijk rekening gehouden met schaalbaarheid: de toegepaste installaties vormen een blauwdruk voor commerciële toepassing.

Volgens Ter Laak is juist die combinatie van kennis en faciliteiten doorslaggevend: “Wat Certhon uniek maakt is het Certhon Innovation Centre. Het is zo waardevol om als kassenbouwer een eigen R&D-faciliteit te hebben. De korte lijnen, de know-how en de mogelijkheid om direct aanpassingen door te voeren maken het verschil. Een goede integratie van klimaat, licht en luchtvochtigheid is onmisbaar.”

Een toekomstbestendige teelt
De resultaten zijn bemoedigend. De warmtevraag daalde met bijna 70% ten opzichte van een traditionele kas, terwijl het extra elektriciteitsverbruik grotendeels wordt gecompenseerd door de zonnepanelen op het sandwichdek. De plantkwaliteit en groeisnelheid komen steeds dichter bij die van de referentieteelt, en de uniformiteit verbetert zichtbaar. We zijn er nog niet, maar de trend is positief.

“Het zou mooi zijn als we een flinke stap kunnen zetten in de verduurzaming,” benadrukt Ter Laak het belang voor de sector. “Dan gaat het om kostenbesparing, energiebesparing, het omlaag brengen van de footprint en uiteindelijk een mooier, beter en schoner product dat ook betaalbaar blijft voor kweker én consument.”

De teelt in een gesloten cel biedt bovendien operationele voordelen. De aansturing verloopt veel autonomer, de teeltomstandigheden blijven constant en externe invloeden spelen geen rol meer. Ook de koppeling met duurzame energiebronnen komt beter tot zijn recht. De warmtevraag van de daglichtloze teelt is gelijkmatiger over het jaar heen, waardoor bijvoorbeeld aardwarmte veel efficiënter kan worden benut dan bij de traditionele kas, waar de warmtevraag sterk schommelt.

Van proef naar praktijk
De huidige proef bewijst dat daglichtloze opkweek technisch haalbaar en energie-efficiënt is. De investeringskosten zijn vergelijkbaar met die van een moderne glazen kas met scherminstallaties, maar het operationele rendement is aanzienlijk gunstiger. De technologie is primair bedoeld voor toepassing bij nieuwbouwprojecten. Het omdekken van bestaande glazen kas naar een sandwich dek is meestal technisch niet haalbaar. Volgens Weerheim zit de grootste winst in het realistische karakter van de proef. “We testen hier niet in een labomgeving, maar in een opstelling die rechtstreeks is door te vertalen naar de commerciële teelt,” geeft Weerheim aan. “Alles wat we hier leren, kunnen telers met de juiste technieken en middelen direct toepassen. Dat maakt deze proef zo waardevol.”

De volgende stap is al in zicht: eind oktober zijn we een nieuwe proef gestart. In één van de cellen is een herhaling van de vorige test opgezet, terwijl we in de andere cel onderzoeken hoe verdere energiebesparing mogelijk is.

“Deze orchideeënproef laat zien dat je samen verder komt. Niet alleen voor ons, maar voor de hele sector. Door kennis te bundelen en risico’s te delen, zetten we stappen naar een toekomst waarin we duurzamer, slimmer en betrouwbaarder telen”, aldus Ter Laak.